Tο νερό & η ενέργεια είναι κοινωνικά αγαθά
ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΓΙΑ ΠΟΥΛΗΜΑ
Καταστατικά η επιβίωση του καπιταλισμού είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με μια διαδικασία ληστρικής επέκτασής του. Το κεφάλαιο εντοπίζει και στη συνέχεια περιφράσσει, δηλαδή αφαιρεί από την κοινωνία το δικαίωμα πρόσβασης σε έναν ορισμένο χώρο προκειμένου να τον αποικίσει και να τον ιδιοποιηθεί: είτε πρόκειται για γεωγραφικό χώρο με δυνατότητες εκμετάλλευσης και κερδοφορίας, είτε πρόκειται για πεδία κοινωνικών σχέσεων, ανθρώπινης δραστηριότητας, γνώσης, πολιτισμικού πλούτου, δεξιοτήτων, είτε πρόκειται για τους φυσικούς πόρους – ακόμα και τους όρους που υποστηρίζουν την ίδια την έμβια ύπαρξη, το σύνολο δηλαδή του φυσικού περιβάλλοντος από τα γονίδια μέχρι το νερό και τον αέρα.
Μιλώντας για τους φυσικούς πόρους εν γένει, είναι σε εξέλιξη μια μακρά διαδικασία επίθεσης ενάντιά τους: μετατρέπονται από κοινά αγαθά σε προϊόντα που παράγουν κερδοφορία για λογαριασμό των ιδιοκτητών τους, δηλαδή των μεγάλων εταιρειών, των λόμπι και του πολιτικού προσωπικού τους (εκλεγμένες ηγεσίες-κυβερνήσεις). Πωλούνται σε τιμές που εξυπηρετούν κερδοσκοπικά συμφέροντα, αγοράζονται μόνο από όσους διαθέτουν την ανάλογη αγοραστική δύναμη και καθιστούν τη συντριπτική πλειοψηφία των πληθυσμών ενεργειακά φτωχούς και με επισφαλή την ίδια την επιβίωσή τους.
Σε ό, τι αφορά τον κύκλο του νερού η σημερινή συζήτηση εστιάζει στις πρακτικές ασύδοτης εμπορευματοποίησής του και στις συνέπειές της, εξετάζοντας παράλληλα το αντίστοιχο μοντέλο που ήδη εφαρμόζεται στον χώρο της ενέργειας. Οι έως τώρα ιδιωτικοποιήσεις των δικτύων του νερού –με προεξάρχουσες σε ευρωπαϊκό έδαφος αυτές της Γαλλίας, των ΗΠΑ, του Βερολίνου και πόλεων της Αγγλίας– άνοιξαν την πόρτα σε εταιρείες που ανέλαβαν σε «συνεργασία» με το κράτος τη διαχείριση του νερού σε πόλεις της Δύσης και σε χώρες του Νότου, όπως στη Βολιβία. Τα αποτελέσματα ήταν καταστροφικά (και σε ορισμένες περιπτώσεις τέτοιου μεγέθους, που οδήγησαν σε ανάκληση των ιδιωτικοποιήσεων): νέες εργασιακές σχέσεις με πτώση των μισθών και απολύσεις προσωπικού, κατακόρυφη αύξηση της τιμής του νερού, πάγωμα των επενδύσεων στις υποδομές, σύνδεση των τιμών με σκληρό νόμισμα, αποικιακού τύπου συμφωνίες, επιδείνωση των συνθηκών υγιεινής.
Θα θέλαμε ωστόσο στο πλαίσιο αυτό να βάλουμε και μια σειρά από άλλες παραμέτρους για να μην αποσιωπηθεί η πραγματικότητα μέσα στην οποία εντάσσονται οι κινήσεις αυτές αλλά και για να εμπλουτιστούν και να ενδυναμωθούν οι αντιστάσεις που εκδηλώνονται. Σημειώνουμε λοιπόν τα παρακάτω:
- Εμμονή στην καπιταλιστική ανάπτυξη (ενεργοβόρα σε όλες τις εκδοχές της) που επιβλήθηκε στις κοινωνίες ως μονόδρομος και ο αυτοκτονικός τρόπος παραγωγής, διακίνησης και (υπερ)κατανάλωσης αγαθών.
- Συνακόλουθη αντιμετώπιση της φύσης ως αντικείμενου προς εκμετάλλευση και εγκατάλειψη ενός συμβιωτικού μοντέλου που θα την αναγνώριζε ως το περιβάλλον μέσα στο οποίο αναπτύσσονται οι ανθρώπινοι κοινωνικοί σχηματισμοί.
- Αστική μεγέθυνση με αβίωτες πόλεις-μεγαθήρια – αναπόφευκτο αποτέλεσμα της βιομηχανικής εξέλιξης, απεριόριστη οικοδόμηση της αγροτικής γης, καταστροφή των δασών και της παράκτιας ζώνης.
- Μόλυνση του υδροφόρου ορίζοντα από τη βιομηχανία, τις περιβαλλοντοκτόνες εξορυκτικές εκμεταλλεύσεις (π.χ. Σκουριές), τη μαζική παραγωγή αποβλήτων και τη συγκεντρωτική διαχείρισή τους, την αλόγιστη ρίψη των χημικών φυτοφαρμάκων και των λιπασμάτων που απαιτεί η εκβιομηχανισμένη γεωργία.
- Επιβάρυνση στα όρια οικολογικής καταστροφής των θαλασσών και των οικοσυστημάτων τους λόγω της χρήσης του πλαστικού.
- Εξάντληση των αποθεμάτων νερού λόγω της επέκτασης υδροβόρων μονοκαλλιεργειών (ρυζιού, σταριού, βαμβακιού, καλαμποκιού) αλλά και της χρήσης του ως πρώτης ύλης στη βαριά βιομηχανία και στα πετροχημικά (αλλού και στα πυρηνικά εργοστάσια).
- Ανεξέλεγκτες γεωτρήσεις, φαραωνικά φράγματα, παρασιτικός τουρισμός με τις υδροκέφαλες ανάγκες του να επιβάλονται σε βάρος των τοπικών κοινωνιών.
- Διάλυση των παλιών τρόπων συγκράτησης και διαχείρισης του νερού, όπως η συγκράτηση των ομβρίων υδάτων με μικρά φράγματα, οι αναβαθμίδες για καλλιέργειες, τα υπέργεια ταμιευτήρια νερού, η συλλογή βρόχινου νερού, η ελεύθερη λήψη νερού από ποτάμια, πηγές κ.τ.λ.
Τέλος, θα θέλαμε να συμβάλουμε στην αποψινή συζήτηση καταθέτοντας κάποιες σκέψεις
με την επισήμανση όμως ότι δεν επιδιώκουμε την επιστροφή στον «χαμένο παράδεισο» του (ούτως ή άλλως νεκρού πλέον) αστικού κοινωνικού κράτους· άλλωστε θα ήταν μάλλον αυτοκτονικό να εμπιστευτούμε το μέλλον των ανθρώπινων κοινωνιών και της φύσης σε διορθωτικές κινήσεις του κεφαλαίου – ανθρωποβόρου και περιβαλλοντοκτόνου σε όλη την ιστορική διαδρομή του. Με το σκεπτικό αυτό, κουβεντιάζοντας για τις κατευθύνσεις στις οποίες θα μπορούσαν να κινηθούν κινηματικές διαδικασίες αγώνα στον αντίποδα της επέλασης του άγριου νεοφιλελευθερισμού ενάντια στα κοινά αγαθά του νερού και της ενέργειας, βλέπουμε να αναδεικνύονται οι παρακάτω άξονες:
- Παγίωση δημόσιου και μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα στους φορείς παροχής νερού και παραγωγής-παροχής ενέργειας με τη διαχείρισή τους κάτω από αυξημένο κοινωνικό και εργατικό έλεγχο.
- Δωρεάν παροχή σε κάθε νοικοκυριό της ελάχιστης αναγκαίας κατανάλωσης ενέργειας/νερού.
- Αυτοδιαχείριση των υδάτινων και ενεργειακών πόρων σε τοπικό επίπεδο ώστε να διασφαλίζονται τόσο οι κοινωνικές ανάγκες όσο και η προστασία της φύσης.
- Ανάσχεση της αλόγιστης ανάπτυξης των βιομηχανικών ΑΠΕ και δημιουργία ΑΠΕ σε μοντέλα μικρής κλίμακας, εναρμονισμένα με το φυσικό περιβάλλον.
- Κατάργηση της εκμετάλλευσης των πηγών νερού από τις εταιρείες εμφιάλωσης.
- Προστασία του υδροφόρου ορίζοντα από τη μόλυνση που δημιουργούν η ανεξέλεγκτη βιομηχανική δραστηριότητα, η χρήση των φυτοφαρμάκων και η υπεράντληση.
- Στροφή σε μορφές πρωτογενούς και δευτερογενούς παραγωγής που θα ανταποκρίνονται πρωτίστως στις τοπικές ανάγκες, θα είναι λιγότερο ενεργοβόρες και υδροβόρες, θα δημιουργούν προστιθέμενα οφέλη για τις κοινωνίες και θα προάγουν τον συνεργατισμό και τη συλλογική/κοινωνική ιδιοκτησία έναντι της ιδιωτικής/εταιρικής.
Ελευθεριακή Πορεία
