Συνέντευξη με τον Νίκο Αλαφογιάννη για το υγειονομικό απαρτχάιντ

Έρη Σαμικού, Λάζαρος Τεντόμας
Διδάκτορες Κοινωνικής Ανθρωπολογίας Παντείου Πανεπιστημίου

Ο Νίκος Αλαφογιάννης είναι εικαστικός, καθηγητής εικαστικών και θεωρίας της Ιστορίας της Τέχνης σε δημοτικό σχολείο στα Πετράλωνα ο οποίος από τις 13 Σεπτεμβρίου είναι σε αναστολή εργασίας επειδή δεν προχώρησε στη διεξαγωγή διαγνωστικού ελέγχου (rapid test) όπως προβλέπει ο νόμος, προκειμένου να διδάξει. Με αφορμή το γεγονός αυτό συναντήσαμε τον Νίκο για μια συνέντευξη στην οποία τα ερωτήματα που του υποβάλλαμε απορρέουν από την ανθρωπολογική μας ιδιότητα. Δύο ανθρωπολόγοι λοιπόν, η Έρη Σαμικού και ο Λάζαρος Τεντόμας συνομιλήσαμε με τον εκπαιδευτικό Νίκο Αλαφογιάννη για τις επιμέρους συνδέσεις της πράξης του με το ευρύτερο κοινωνικοπολιτικό και οικονομικό γίγνεσθαι.

Έρη: Νίκο σε ευχαριστούμε για αυτή τη συζήτηση που ανοίγεις με τη στάση σου απέναντι στην κυρίαρχη κυβερνολογική που απαιτεί να κανονικοποιήσει το δυστοπικό παρόν ως μια αυτονόητη νόρμα. Περιέγραψε μας τη διαδρομή μέσα από την οποία έρχεται η πολιτική σου θέση να σταθεί απέναντι στο βιοϊατρικό αυταρχισμό που ζητά με τη βία να αποδεικνύεις διαρκώς ότι δεν είσαι «κίνδυνος» και «μιαρός»;

Εμείς ευχαριστούμε που δίνεται την ευκαιρία να ακουστούν οι υπεξούσιες φωνές. Για να περιγράψουμε τη διαδρομή πρέπει να πάμε πίσω. Από τη δεκαετία του 1980, οι κοινωνικοί αγωνιστές αποκαλούνταν ως «γνωστοί-άγνωστοι», «νεαροί κουκουλοφόροι», «τρομοκράτες», οδηγούμενοι πολλοί/ες αθώοι/ες σύντροφοι/ισσες στις φυλακές. Η έννοια του «αόρατου εχθρού» πάντοτε άλλαζε χαρακτηρισμούς έχοντας όμως ουσιαστικά τον ίδιο σκοπό• την τρομολαγνεία και τον εκφοβισμό του κοινωνικού συνόλου απέναντι σε όλους/ες/α αυτούς/ες/α που ξεφεύγουν από την κυρίαρχη πολιτική/πολιτισμική προπαγάνδα στην διαμόρφωση μιας μονοδιάστατης κοινής γνώμης. Είναι αλήθεια ότι η στάση του καθενός/μιας από τον ευρύτερο αναρχικό-αντιεξουσιαστικό χώρο καταντούσε πολλές φορές απολογητική στην προσπάθεια να εξηγηθεί ότι η ενημέρωση που γίνεται από τα κυρίαρχα ΜΜΕ είναι μονομερής, συκοφαντική και εξυπηρετεί τις δολοπλοκίες των διαπλεκόμενων κρατιστών με τα ιδιωτικά συμφέροντα. Δυστυχώς, ακόμα και σήμερα ο πραγματικά επικίνδυνος ιός της λαϊκής διχόνοιας που εξαπλώνεται από τα ΜΜΕ, καταφέρνει να έχει χιλιάδες νοσούντες. Εδώ πρέπει να συνυπολογίσουμε την πολιτισμική προπαγάνδα όπως ασκείται μέσα από τα ολοκληρωτικά ιδρύματα και οργανώσεις ομογενοποίησης όπως η Documenta, η Biennale, το «Νιάρχος», «η στέγη γραμμάτων και τεχνών», κλπ. Εκεί οι συμμετέχοντες θεωρητικοί, διανοούμενοι και καλλιτέχνες συναινούν στους διαχωρισμούς συμπράττοντας με το κυρίαρχο ρεύμα και δημιουργώντας διαδικασίες βάσει των οποίων αναπαράγονται ή προκαλούνται νέες διακρίσεις, νέες υπεξούσιες ομάδες. Δυστυχώς, τώρα, αυτό το πρόβλημα επεκτείνεται και σε πολλούς άλλους χώρους τεχνών, διασκέδασης και εστίασης. Οι διαχωρισμοί πια συμπεριλαμβάνουν και λευκούς υγιείς ή καλύτερα λευκούς εν δυνάμει ασθενείς. Η πρόληψη αποκτά έναν νέο ευγονικό, ολοκληρωτικό χαρακτήρα. Άλλωστε, αυτού του είδους η ιατροδιαγνωστικοκεντρικότητα υπήρχε ήδη στον χώρο της αναπηρίας και της ψυχικής υγείας, όμως τώρα αντί να ξεπεραστεί, επεκτείνεται.
Άρα, η οποιαδήποτε θέση που αναδύεται από αυτή την διαδρομή είναι πρωτίστως η ανάδειξη ζητημάτων που δεν συνυπολογίζονται από τον «νοσούντα κοινό νου», τον/την «αθεράπευτα ιδιωτεύων/ουσα», τον/την «νοικοκυραίο/α ιδιοκτήτη/τρια», τον/την «βολεμένο/η μισθωτό», δια μέσω των οποίων πρέπει να αναλογιστεί πως η στάση του/της δεν είναι στάση «ατομικής ευθύνης» αλλά μια επιβεβλημένη συνθήκη μίσους, αδιαφορίας, διχασμού και ρατσιστικών εκφάνσεων. Επιπροσθέτως τώρα, κάποιοι/ες από εμάς επιβεβαιώνονται όταν στο παρελθόν μέσα στους παραπάνω έβαζαν και την «κομματική αριστεροφροσύνη» της επαγγελματοποιημένης-θεσμοποιημένης «κοινωνίας των πολιτών» και της «πολιτικής ορθότητας» μιας αλληλεγγύης που βρωμάει ψηφοθηρία και καρριερισμό. Σε αυτήν την αριστεροφροσύνη της «πολιτικής ορθότητας» και της «αλληλεγγύης» αναστοχαζόμαστε την αλληλοβοήθεια του Κροπότκιν ο οποίος -διακρίνοντας στη φύση την βλαπτικότητα του ανταγωνισμού- την προτείνει ως την καλύτερη εγγύηση για επιβίωση και συνύπαρξη.

‘Ερη: Η έννοια της σωματικής αυτοδιάθεσης είναι πλέον υπό διεκδίκηση, δίνεται ένας αγώνας από τη μεριά σου [και όχι μόνο] να αντισταθεί η κάθε δι-υποκειμενική σωματικότητα απέναντι στην απογυμνωμένη από δικαιώματα εκδοχή της. Σε αυτόν τον αγώνα όπου το πρόταγμα είναι πολιτικό και όχι υγειονομικό, εσύ φτάνεις μέχρι το έσχατο σημείο να δεχτείς το στίγμα του «αρνητή», να περιθωριοποιηθείς, να απομακρυνθείς από το σχολείο με αστυνομική συνοδεία, να στερηθείς την εκπαιδευτική σχέση με τους/τις μαθητές/μαθήτριες σου και να στερηθείς και τον μισθό σου, τιμωρητικά, μέσω αναστολής, αφού δεν πειθαρχείς στις ηγεμονικές νόρμες. Μίλησες μας για τις συνέπειες που ξεδιπλώνονται κάθε μέρα μέσα από μια τέτοια στάση απέναντι στον υγειονομικό αυταρχισμό της λεγόμενης «αναστολής» μισθού/ζωής.

Τελικά, η απειλή των αστυνομικών δυνάμεων δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ αλλά αυτό που βίωσα ήταν κάτι σκληρότερο από το να έβγαινα από το σχολείο με συνοδεία αστυνομικών. Όταν προσήλθα στον χώρο της εργασίας μου αγνοήθηκα παντελώς από τους συναδέλφους/ισσες μου και αντιμετώπισα μια άδεια τάξη γιατί είχαν προφτάσει να απομακρύνουν τους/τις μαθητές/τριες περιμένοντας πότε θα βαρεθώ την απομόνωση και τον εξοβελισμό και θα φύγω από μόνος μου. Η στάση τους συνεχίζει να είναι υποκριτικά σκληρή ακόμα και στην παρέμβαση που κάναμε στις 6/10, συλλογικά, με ομάδες που προέρχονται από τις δύο συνελεύσεις κατά της υποχρεωτικότητας και του υγειονομικού απαρτχάιντ. Αυτοί που δεν με θέλουν στο σχολείο θεωρούν ότι καλώς απομακρύνθηκα γιατί είμαι «επικίνδυνος» και οι άλλοι περιορίζονται σε επιφανειακά «λόγια αγάπης», ώστε να αυτοεξιλεωθούν γιατί δεν μπορούν αλλά και δεν θέλουν να πράξουν κάτι παραπάνω από αυτό που έπραξαν. Παρεμπιπτόντως, την ίδια αυταρχική αντιμετώπιση υπέστη κατά την εκδίωξη μου, στις 11/10 από την συμμετοχή μου στη δεύτερη χρονιά του μεταπτυχιακού που παρακολουθούσα στο τμήμα της Θεωρίας και Ιστορίας της Τέχνης, στην ΑΣΚΤ, επειδή ακριβώς δεν συναινώ στις υποχρεωτικές ιατρικές πράξης που μου επιβάλλουν. Στις εισόδους των περισσότερων πανεπιστημιακών σχολών ήδη ξεκίνησαν να διεξάγονται εξονυχιστικοί έλεγχοι από σεκιούριτι/νοσηλευτές σε ταυτότητες και πιστοποιητικά, καταρρίπτοντας και τον τελευταίο σεβασμό στην συζήτηση για τα προσωπικά δεδομένα. Επιπλέον, να αναφέρουμε ότι τα συνδικαλιστικά σωματεία και οργανώσεις, πέρα από κάποιες εξαιρέσεις, συνεχίζουν να στέκονται εχθρικά σε όσους/ες βρίσκονται σε αναστολές εργασίας, εμμένοντας στο ολοκληρωτικό δόγμα του «καθολικού-μαζικού, μη υποχρεωτικού εμβολιασμού» που ουσιαστικά είναι η εκδοχή του «καλού μπάτσου» δίπλα στον «κακό κυβερνητικό μπάτσο», όμως και οι δύο κατά βάθος μας ζητάνε να παραδοθούμε στην νέα ευγονική. Αναζητούν δηλαδή, πάση θυσία, όχι μόνο πειραματόζωα αλλά και πειραματανθρώπους. Εμείς σ’ αυτήν την εμμονή τους, παραθέτουμε τα λόγια του Tim Ingold, τονίζοντας, ότι το ανθρώπινο ον, με τις συγκεκριμένες κλίσεις και προδιαθέσεις του, δεν είναι προϊόν ούτε γονιδίων ούτε πολιτισμού, ούτε και τα δύο μαζί, αλλά μάλλον διαμορφώνεται εντός μιας διαδικασίας οντογενετικής ανάπτυξης στα πλαίσια μιας πολυειδιστικής συγκατοίκησης που διαρκεί όσο η ζωή.

Λάζαρος: Έχουμε ακούσει συχνά όλη αυτή την περίοδο τους όρους «ατομική ευθύνη» και «ηθικό καθήκον» όσον αφορά τον εμβολιασμό. Τι απαντάς σ’ όσους/ες σε κατηγορούν ότι η δική σου στάση δεν είναι αλληλέγγυα;

Όπως αναφέραμε παραπάνω, αντί της υποκριτικής αλληλέγγυας στάσης εμείς προτείνουμε την έμπρακτη αλληλοβοήθεια. Είναι γεγονός ότι έχει ανοίξει ένα μεγάλο discourse κατά τη μακρά μεταμοντέρνα περίοδο όπου αμφισβητούνται, αποδομούνται και επαναεννοιολογούνται, όροι και νόρμες του μοντέρνου παρελθόντος. Για παράδειγμα, ο ανθρωποκεντρισμός, η ουσιοκρατία και η απόδοση συγκεκριμένων ταυτοτήτων είναι κάποιες από αυτές. Αυτή θα μπορούσε να είναι μια εποικοδομητική πλευρά του μεταμοντερνισμού εφόσον στην προσπάθεια συμβίωσης στον πλανήτη γίνει κατανοητό ότι πρέπει να απαλειφθεί η ανθρώπινη κυριαρχία και η ισχύς του ανθρώπου ως θεματοφύλακα αιώνιων και απόλυτων αληθειών.
Εντούτοις, συνυπάρχει και μια παραπλανητική πλευρά του, στην οποία προβάλλονται ανανεωμένα παλιά στερεότυπα όπως αυτά του «ηθικού καθήκοντος» και της «ατομικής ευθύνης». Αυτά μοιάζουν σαν την «χιτλερική ανάγνωση του Νίτσε» και το «ηθικό καθήκον» του εθνικοσοσιαλισμού ως κατάλοιπο της εθνοπατριωτικής τάσης του ρομαντισμού. Ένα τέτοιο παράδειγμα ήταν ο εγκλεισμός και η απαγόρευση κυκλοφορίας των Εβραίων πέρα από τα γκέτο τους, από τους Ναζί, ως «υγειονολογική αναγκαιότητα». Ουσιαστικά, πρόκειται για μια στρατιωτικοποίηση/στρατολόγηση πλανημένης αφύπνισης των λαών απέναντι στο «Άλλο», στο «ξένο», στο «ανοίκειο», στον «αόρατο εχθρό» που πάντα καταλήγει σε πολέμους με τεράστιες ανθρώπινες και περιβαλλοντικές απώλειες. Μόνο που τώρα ο πόλεμος κηρύχθηκε από τα κράτη και τις εταιρείες που τα στηρίζουν, ενάντια σε όλη την ανθρωπότητα και η στρατολόγηση που γίνεται είναι συγκαλυμμένα μισθοφορική με την ψευδαίσθηση της «ατομικής ευθύνης». Ας μην γελιόμαστε, κάτω από αυτήν υπάρχουν πολυποίκιλα συμφέροντα, από την αποφυγή της επιβολής τεράστιων προστίμων μέχρι την εκμετάλλευση των συνθηκών έκτακτης ανάγκης προς ίδιον όφελος.
Εμείς, απέναντι στην «ατομική ευθύνη» προτάσσουμε την Άμεση Δράση έτσι όπως την ορίζει η αναρχική χωρίς επιθετικούς προσδιορισμούς, Voltairine de Cleyre. Η ίδια τονίζει ότι πρέπει πρώτα να προηγηθεί μια ατομική εξέγερση για να υπάρξει αργότερα μια μαζική γιατί η Άμεση Δράση είναι η σπίθα που παραμερίζει τον φόβο και την αδιαφορία κάνοντας και τους πιο αδιάφορους να συνειδητοποιήσουν πως η καταδυνάστευση δεν είναι πια ανεκτή.